W dniu 3 października 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w głośnej sprawie Dziubak vs. Raiffeisen. Ma on niebagatelne znaczenie dla sytuacji wielu kredytobiorców. Czego dotyczy i jakie konsekwencje ze sobą niesie?
Państwo Dziubak zawarli umowę kredytu w walucie polskiej, indeksowaną do kursu franka szwajcarskiego. Odpowiednie postanowienia dotyczące owego indeksowania zawarte zostały zarówno w regulaminie kredytu, jak i w umowie. Stanowiły one, że kredyt zostanie wypłacony w złotówkach według kursu ustalanego na podstawie tabeli kursów, która obowiązywała w banku w momencie wypłaty środków. W praktyce oznaczało to bowiem, że bank mógł samodzielnie ustalać kurs wymiany walut, co było skrajnie niekorzystne dla kredytobiorców. Klienci banku wnieśli pozew o stwierdzenie nieważności zawartej umowy kredytu. Raiffeisen Bank argumentował, że po usunięciu spornych postanowień, na ich miejsce weszłyby odpowiednie przepisy prawa cywilnego, a umowa nadal zachowałaby ważność.
Sąd Okręgowy w Warszawie zadał w związku z tym pytania do TSUE. Dotyczyły powyższego sporu o uzupełnienie umowy przepisami prawa krajowego. W opisywanym wyroku TSUE uznał, że sąd nie może sam uzupełnić luki w umowie po wyeliminowaniu z niej niedozwolonej klauzuli, a nieuczciwe warunki odnoszące się do tabeli kursów walut nie mogą zostać zastąpione ogólnymi postanowieniami. Jednoznacznie stwierdził, że przepisy o charakterze zwyczajowym (takie jak np. uśredniony kurs przeliczenia walut) nie mogą wejść w miejsce niedozwolonych klauzul.
W dalszej części wyroku TSUE wskazał, że dla oceny skutków unieważnienia umowy decydująca jest wola kredytobiorcy. Stanął więc zdecydowanie po stronie klientów banków, którzy powinni mieć jego zdaniem wybór, czy umowa kredytu będzie nadal obowiązywać i zostać uznana za kredyt wyrażony w PLN oprocentowany na podstawie stopy LIBOR, czy zostanie uznana za nieważną w związku z istnieniem w niej niedozwolonych klauzul.
Podsumowując, powyższy wyrok daje sądom powszechnym możliwość unieważnienia umów kredytu, jeżeli uznają, że utrzymanie ich w mocy jest niemożliwe ze względu na istnienie w nich klauzul niedozwolonych. Nie mogą one jednocześnie uzupełniać umów o przepisy o charakterze ogólnym, co dotychczas często miało miejsce.
Opisywany wyrok powinien ujednolicić orzecznictwo związane z tym obszarem zagadnień odnoszącym się do kredytów frankowych. Jest on korzystny dla słabszej strony umów kredytowych i chroni w potencjalnie silny sposób jej interesy. Daje sądom powszechnym możliwość szerokiego unieważnienia umów kredytu, bowiem utrzymanie ich w mocy zostanie ograniczone jedynie do przypadków, w których kredytobiorca nie zgłosi żądania właśnie o ich unieważnienie. Stanowi to dla konsumentów mocny argument przeciwko bankom i daje dużą nadzieję na zawiązanie się korzystnej dla nich linii orzeczniczej polskich sądów.
