Posiedzenie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie kredytów frankowych (6 pytań) – ponownie bez przełomu

W dniu 2 września 2021 roku ponownie zebrała się na posiedzeniu cała Izba Cywilna Sądu Najwyższego, aby rozpoznać wniosek I Prezes SN o rozstrzygnięcie zagadnień prawnych dotyczących tematyki kredytów denominowanych i indeksowanych w walutach obcych. Wniosek miał na celu ujednolicenie linii orzeczniczej sądów powszechnych w sprawach kredytów frankowych. Pytania zadane przez prof. Manowską dotyczyły m.in. skutków usuwania klauzul kursowych z umów, zagadnień związanych z przedawnieniem roszczeń czy wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału banków przez kredytobiorców.

Sąd Najwyższy odpowiedzieć miał na następujące pytania:

1. Czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów? 
2. Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie?
3. Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta może wiązać strony w pozostałym zakresie?
4. Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?
5. Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty?
6. Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?

Posiedzenie w niniejszej sprawie miało odbyć się 25 marca tego roku, potem 11 maja, ale zostało już dwukrotnie odroczone. Podczas wrześniowego posiedzenia ponownie nie rozstrzygnięto powyższych problemów prawnych. Sąd Najwyższy w nie zajmował się merytoryką odpowiedzi na powyższe pytania, ale kwestią formalną w ogóle możliwości orzekania. W efekcie Sąd Najwyższy skierował trzy pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które poruszają problematykę powoływania sędziów w Polsce, a nie kwestie kluczowe dla spraw frankowych. Innymi słowy, Sąd Najwyższy ma wątpliwości, czy w obecnym składzie może wydawać wiążące orzeczenia. W najbliższym czasie nie ujrzy światła dziennego uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, która sprawiłaby, że sądy powszechne przyjmą konkretną linię orzekania w sprawach kredytów frankowych. Można się spodziewać, że będą pojawiały się uchwały Sąd Najwyższy podjęte w mniejszych składach, jednak w praktyce nie będą one wiążące dla sądów powszechnych.

Podjęcie omawianej uchwały wpłynęłoby z pewnością na tempo rozstrzygania kwestii spornych przez polskie sądy. Niestety, kredytobiorcy, ale również i banki muszą uzbroić się w cierpliwość, gdyż postępowanie w sprawie pytań prejudycjalnych w TSUE może trwać wiele  miesięcy (z reguły trwa ponad rok), a dopiero po rozstrzygnięciu TSUE Sąd Najwyższy zajmie się rozpatrywaniem zagadnień z wniosku I Prezes. 

Podsumowanie

Brak uchwały nie jest dla kredytobiorców aż tak złą informacją jak mogłoby się wydawać. Od przełomowego wyroku w sprawie Państwa Dziubak, orzecznictwo polskich sądów zdecydowanie opowiada się po stronie frankowiczów. Odpowiedzi na większość pytań postawionych przed pełnym składem Izby Cywilnej Sądu Najwyższego udzielały już sądy powszechne czy Sąd Najwyższy w zwykłym (mniejszym) składzie. Część odpowiedzi można też znaleźć w orzecznictwie TSUE. Oczywiście dobrze byłoby mieć większą pewność co do spodziewanego wyroku, bo nadal istnieją różnice w orzeczeniach poszczególnych sądów czy składów sądów a taka uchwała znacznie ułatwiłaby i przyspieszyła proces oraz pozwoliła na lepsze oszacowanie spodziewanego rozstrzygnięcia. W naszej ocenie nie warto już czekać na rozstrzygnięcie TSUE i Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, rekomendujemy dochodzenie swoich praw już teraz – oczywiście po uprzednim zweryfikowaniu, że w danej indywidualnej sprawie spodziewać się można stwierdzenia nieważności umowy kredytu lub odfrankowienia.